Week 5&6 Kumi

Nadat we zondag terug waren gekomen uit Sipi Falls bleken we in (heel) Kumi geen water meer te hebben. Wel kon er nog grondwater uit de putten worden gepompt en konden wij het regenwater nog wat gebruiken bij ons guesthouse. Gelukkig is het nu regenseizoen en regent het bijna elke avond :)
In de Hall of Hope gaven ze aan dat de 2 motors die gedoneerd waren er wrs woensdag ingezet zouden worden, dus hopelijk donderdag water. Dus nog steeds douchen in n emmertje regenwater :) en nog altijd een slotje op de regenwatertank ivm water jatten.

Maandag Na de wardronde ben ik alvast 3 oudere mannen gaan zien met een heup OK. Ze lagen allemaal bij elkaar dus uiteindelijk bemoeide het hele gedeelte van die ward zich met die heren en wat ze moesten doen. Iedereen heeft een attendent (meestal fam.lid) die voor hem/haar zorgt, wast en eten kookt. Sommige pt/attendents kunnen engels en vaak vertalen die voor de andere pt-en die dichtbij liggen. De exercises werden uiteindelijk door de halve "kamer" uitgelegd, inclusief voordoen, in het Teso aan de mannen en het was een grote georganiseerde lachende chaos, waarbij de mannen wel precies deden wat ze moesten doen. Hartstikke grappig om te zien.
Er was tevens een man met een open been en een hele dikke voet ("olifantenvoet") wat hij naar eigen zeggen al had sinds 1973. De man was het nu helemaal zat en zei: "haal het er alsjeblieft af". Daartegenover lag een man die wel naar het ZH was gekomen ivm zijn tenen die helemaal weg en opgekruld waren. Van zijn andere voet was ook ooit al een deel geamputeerd. De man is elke keer op de OK-lijst gezet maar al die keren heeft hij geen attendent behalve de dag dat hij er niet op stond. De lokale arts hier denkt dat de man bang is en na 1 wk inplannen zal de man onslagen worden zonder OK..
Verder ligt het eerste grote gedeelte van de ward nu flink vol jongetjes met botbreuken en hoofd/rug trauma. Ze vallen met bosjes uit de mangobomen, vooral nu in het regenseizoen de takken sneller afbreken.
In het middelste gedeelte ligt weer een man die met een "Suarez"-actie is aangevallen. Hij is gebeten door zijn 20-jarige dronken zoon in zn lip. Het is ongelooflijk dat mensen dat doen...! We staan elke keer weer helemaal verbaasd.

Vanaf dinsdagavond hadden we geen inet meer ivm de inauguratie van Museveni (M7), de president. Tevens is er geen stroom op het moment. Dus nu geen internet, geen water en geen stroom...
M7 wordt voor de 5e keer gekozen, maar niet geheel eerlijk. Steeds veranderd hij ook de regels vlak voor de verkiezingen. Deze keer mocht je ineens wel voor een 5e keer herkozen worden en de challenge voor de volgende keer is de leeftijdgrens. Daar is hij nu al enigszins mee bezig, daar hij plotseling met een vaag verhaal komt over zijn eigen leeftijd en dat hij toch later is geboren dan op het moment dat nu bekend is, want zijn moeder...bladiebla...haha.

Woensdag heb ik een exercise-schema gemaakt voor de pt en Rabson laten zien hoe je dit kan doen, zodat hij het met andere fysioklachten zelf ook kan maken. Tevens aangegeven om er gelijk informatie en uitleg op te zetten, zodat mensen dit gaan begrijpen. In de Oegandese cultuur is het nog steeds gebruikelijk om geen vragen te stellen. Alles is zoals het is omdat de vorige generatie/leraar dat zegt. Mooie dingen zoals tradities blijven zo ook in stand, maar hierdoor blijven ook vele dingen herhaald worden op de verkeerde manier, zoals bv de quinine injectie IM geven, omdat de moeder niet wilt wachten op IV behandeling (2uur), m.a.g. Fibroses in de bil, een klapvoet, verlamd been, pijn en alle gevolgen voor de toekomst vh kind.

Anne heeft de afgelopen week wat meer kunnen doen.
Dr.Owen was er woensdagochtend niet en dus kon Anne eindelijk zelfstandig de ronde op de ward lopen. De ward ligt vol nu en wordt nog uitgebreid in een ander gebouw, omdat er volgende week 2 orthopeden vanuit NL komen om 2 wkn te opereren, waar nog veel mensen op af zullen komen.
In de OK heeft ze de grote teen geopereerd van een oudere man die aan had gegeven dat hij 7x door een rat in dezelfde teen was gebeten...! Aangezien mensen hier zeer vaak niet willen vertellen wat er is gebeurt en maar wat verzinnen, moesten we er in eerste instantie erg om lachen, maar het blijkt niet compleet raar en toevallig te zijn, want het komt hier voor dat er een wormpje eitjes legt in je vlees, een Jigger, en dat had de man ook nadat zijn teen op de OK was opengemaakt. De rat was wrs op de Jigger afgekomen! Anne heeft de wond schoongemaakt en het al half weggegeten deel weggesneden.
Verder was er een vrouw waarbij de onderkant van haar voet was weggerot, waardoor je heel mooi haar pezen en ondervoetspieren zag zitten. 1 van de geneeskunde studenten uit Kampala liep net mee op de ward en ging bijna van zijn stokkie toen ze het verband er af haalden, net op het moment dat de dokter zich naar hem omdraaide om hem een vraag te stellen over wat hij zag. De vrouw had het zelf aardig goed verzorgd, dus het zag er nog redelijk uit. Ook deze vrouw mocht Anne opereren onder begeleiding.

Thuis wordt Kippie steeds leuker. Hij rent als hij ons ziet gelijk achter ons aan, springt op schoot of gaat naast je staan en valt dan soms even in slaap. Erg schattig. We laten hem elke dag een rondje slaapkamer en douche doen om alle spinnen en andere beesies op te eten!

Donderdag was een lange dag voor Anne. De hele dag OK en nog mensen op de orthopedic ward gezien. Ze heeft een aantal keer mogen hechten en ondervond dat de mensen hier een veel "taaiere" huid hebben, dus beetje hangen en wurgen en een goede ervaring om dan toch goed te hechten. Tevens mocht ze zelfs bij een vrouw in haar gezicht hechten (degene die was gebeten door haar man), maar de wond was zeer lastig te hechten, omdat er gewoon een hele hap weg was en die heeft ze liever toch overgelaten aan de basisarts die dit regelmatiger doet. In NL gebeurt dit door de plastisch chirurg, maar die is hier niet. De enige specialismen die hier zijn is gyneacologie en algemeen chirurg. Op di. en do. komt er een orthopeed respectievelijk vanuit Mbale en Kampala. Dus als je een lelijke breuk hebt, moet je even wachten tot een van die dagen ;-). Tevens komt eens in de 2 weken de oogarts ook uit Kampala. Dat is een erg grappige man en vertelt de oren van je hoofd. De externe artsen slapen allemaal in ons guesthouse, dus dat is gezellig.

Vrijdag was voor ons allebei geen drukke dag. De ward lag wel vol, maar iedereen was geopereerd en lag daar al even om te wachten tot ontslag, of op controle en een aantal kinderen die uit de mangoboom waren gevallen die in tractie lagen. De orthopeed die hen vorige week heeft behandeld heeft trouwens creatief gips bedacht bij tractie aan het been. Hij heeft gipsen zijvleugels aangebracht waardoor het been én recht blijft liggen én het touw met de gewichten omheen kan.
De jongetjes hebben ondertussen wat minder pijn en maken er wel een leuk tijd van en liggen al in een deuk als ze ons Muzungu's zien lopen en helemaal als je met 1 van hen bezig bent! Erg grappig.
Om 12.00 waren we in principe klaar. Rabson ging naar huis ivm rugklachten en ik ging samen met Anne naar de OK, want daar was de oogarts bezig. Voor mij leuk om eens mee te maken en Anne wordt steeds enthousiaster om oogarts te worden. Verder hebben we nog even een rondleiding gedaan in de andere OK ruimtes (er zijn er 3). Waar een baby van 3 mnd onder narcose werd gebracht. Voor mij ook wel bizar om te zien, zo'n klein meisje. Ze moest vervolgens ook door de oogarts gezien worden, dus we zijn gelijk even meegelopen. Aan het begin van de gang stonden, lagen en zaten een aantal mensen die al verdoofd waren om ook gezien te worden. Nadat het meisje gezien was (en doorverwezen zou worden naar een ZH met meer materiaal die dieper in het oog kan kijken) , kwam de een na de ander binnen voor een kataract operatie. Een man werd zelfs aan beide ogen geopereerd, omdat hij van heel ver kwam, veel geld moet betalen voor de reis en OK en al zo goed als blind was.
De operatie duurt per oog 5 min. De assistent die iedereen verdoofd brengt de een mee en haalt de ander van de OK-tafel en begeleid deze aan de hand terug naar de gang om vervolgens opgehaald te worden door de zuster, die ze via buiten naar een ander gebouwtje begeleidt om een nachtje te blijven slapen. De dag erna gaat de oogarts overal even langs en kunnen ze gaan.
Anne en ik hadden steeds samen met de oogarts boven een oog van iemand gehangen en toen ik omkeek, zag ik ineens een vrouw staan in de hoek met haar gezicht naar de muur in zo'n traditionele jurk die ze hier dragen met ca.7cm hoge puntjes op beide schouders. Zij was door de anesthesist, die de arts even moest helpen, in de hoek geparkeerd zich vasthoudend aan een (losstaande) brancard, omdat ze net al lokaal verdoofd was en niks kon zien. Erg grappig gezicht. Iedereen die geopereerd werd had de eigen kleren nog aan. De meesten zagen er wel netjes uit. De mannen hadden een colbertje aan, maar liggend op de tafel bleek dat de sokken aan de onderkant geen stof meer hadden. Op een gegeven moment maakte de oogarts (terecht) een opmerking over een radeerwieltje dat verroest was op een vd kleinere instrumenten. Dat gedeelte kwam best dicht bij het oog in de buurt. Hij legde uit aan de assistent dat dat beter schoon gemaakt moest worden en dan een beetje olie. Wrs gebeurde dit met het flesje boda boda lubricant dat in het raamkozijn stond haha. Je kan veel zeggen maar ze zijn erg creatief met alles! Steriliteit is daarentegen wel een puntje... Op de andere (grote) OK staat gewoon een stoffige ventilator lekker wat door de kamer heen te blazen! We zagen ook gelijk hoe de OK-doeken schoongemaakt worden. Dit zag er ook grappig uit. De schoonmaker werkt serieus erg hard in z'n eentje. Hij gooit de doeken en kleding gespreid op de grond, emmertje sop eroverheen en gaat met een bezem als een gek boenen op die doeken. Vervolgens uitspoelen en buiten, tussen de was van de mensen, hangt hij het op de waslijn. Uiteindelijk wordt het wel steriel gemaakt in een speciale machine en is het klaar voor de volgende OK. We bedankten de oogarts en wilden naar huis gaan. We kwamen Paul (de social worker) nog even tegen en die liet ons foto's zien van de jongen met het verlamde been waar hij de krukken naartoe had gebracht. De jongen kon nu lopen en zelfs naar de kerk en met zijn vriendjes meedoen. Hij en zijn vader waren erg dankbaar voor de krukken en hadden nog een brief geschreven om te bedanken. Dus bij deze : jullie ook bedankt namens de jongen :) !!

Zaterdag was een lekkere vrije dag. Anne en ik hebben eerst wat geleerd en de was gedaan en om 14.00 zijn we samen met Janneke naar Nyero Rock painting gegaan. De tekeningen zijn wat schaars maar de omgeving maakt dit vervolgens helemaal goed! Op de terugweg hebben we nog wat (wituitgeslagen) chocola gekocht, dus we hadden 's avonds een lekker toetje. Toen we terugkwamen en in de badkamer stond, realiseerde ik me ineens dat ik iets hoorde lopen...en ineens drong het tot me door dat de stortbak vh toilet weer aan het vullen was :))))))) !! Er was weer water !! We hebben alle 3 weer even een vreugdedansje gedaan, want een week douchen en toiletteren met die emmertjes en flessen was niet heel erg, maar toch wel wat gehannes. Tevens konden we ook weer gewoon een wasje draaien, wat dan helaas nog wel steeds met emmertjes gaat ;-)

Zondag 1ste Pinksterdag lekker een relaxte dag. Hele dag wat geleerd en vervolgens even meegedaan met een potje voetballen. Hier kennen ze ook het spelletje lummelen, erg gelachen al was het op blote voeten niet het meest lekkere gevoel :) Anne riep me op een gegeven moment om haar te helpen, aangezien Kippie niet van haar zijde week terwijl ze een kokosnoot met een "panga" (groot kapmes) probeerde te openen en bang was omKippie tegelijkertijd te slachten. Nadat ik dat beesie had opgetild sloeg Anne op die kokosnoot, maar die stuiterde gelijk alle kanten op. Na nog een poging riep Ann vh guesthouse maar even Nathan het zoontje van Grace (11jr), want die kon het wel haha Daarna lekker met z'n allen die kokosnoot opgegeten.

Maandagochtend nog altijd geen inet. Om 8.00 hebben we de artsen in de Hall of Hope gezamelijk verwelkomd en uiteindelijk werd het een lange dag, want we hebben na onze eigen werkzaamheden de hele middag meegedraaid met de orthopeden. Deze kampen (2wkn opereren) wordt in Kumi en omgeving bekend gemaakt via de radio en de kerk en daar komen zeer veel mensen op af. Deze dag zaten er al gelijk 50 mensen te wachten 's morgens en daar kwamen er nog een rits bij. Wat daar voorbij komt is bizar!! Ontzettend interessant om te zien en leuk dat de artsen er zoveel bij vertelden en ons er allemaal bij betrokken. Daarbij konden we allemaal onze testen doen. Erg veel gezien, dingen waar je in NL nog niet eens van gehoord hebt of nooit gezien hebt. De grootste groep waren kinderen en voornl. de kinderen met een verlamming door die malariaspuit. Maar ook osteomyelitis zie je hier veel! Van een jongetje (4jr) zag je gewoon zijn scheenbeen zitten! En hij zat verder gewoon rustig te spelen op een stoel en leek weinig last te hebben. Echter de pijngrens ligt hier wel wat hoger.
Ik was blij dat ik dit nog even kon meemaken. Om 18.30 was de dag klaar. Er zouden nog 12 pt de dag erna gezien worden en uiteindelijk hadden de orthopeden al bijna beide weken gevuld met operaties. We liepen met ze allen terug en hebben onderweg nog even een bloemendrankje, wat op rode wijn leek, bij de orthopedische workshop man gedaan. Daarna eten douchen en lekker slapen na alle indrukken!

Dinsdag heeft Anne op de OK gestaan en haar beoordeling gehad. Met vlag en wimpel gehaald dus weer een stapje dichter bij haar diploma! Ik heb wat regeldingen gedaan, waaronder onze Afrikaanse SIM-kaarten weer activeren in Kumi-town "African-style". Eerst een kopietje bij dit shoppie, dan een formuliertje een stukje verderop bij dat shoppie halen, etc etc haha maar allemaal gelukt! En toen ik terug was heb ik de laatste was gedaan met 3 kleintjes om me heen die lekker met mn schone soppie aan het spelen waren op dat rode zand :-/ haha Ach gewoon iets vaker spoelen dan maar :)
Vervolgens nog een poging tot leren gedaan, maar dat heb ik snel opgegeven met die peuter, kleuters en Kippie om me heen.
's Avonds hadden we lekker weer patat en vispannetje! Een van me favoriete gerechten. De orthopeden kwamen om 20.30 (!!!) thuis. Die hadden de hele dag tot 's avonds laat dus staan te opereren!
Het lijkt misschien allemaal een druppel op een gloeiende plaat, maar door de structuur en regelmaat van alle (soorten) vrijwilligers die hier steeds komen, is verbetering van de zorg toch aan de gang.

Morgen laatste dag in Kumi !!