Week 4 Kumi

In de eerste plaats willen we iedereen bedanken voor het geld dat is gestort om de mensen hier te kunnen helpen. Erg lief ! We hebben bijvoorbeeld pijnstillers kunnen kopen en een deel van de ZH-rekening kunnen betalen voor de moeder met de slangenbeet. Donderdag heb ik krukken kunnen kopen voor een 14-jarige jongen met een half verlamd rechterbeen, die alleen nog wat kon stuntelen met een stuk van een bezemsteel maar steeds uitgleed op dat rode zand hier. En voor de gedoneerde handbike door mijn collega's van het Zonnehuis is ook al een mooi plekje gereserveerd. Bedankt alvast allemaal!

Zaterdagavond tijdens de terugreis vanuit Mbale was een vd passagiers het niet helemaal eens met de drivingskills van de chauffeur :) De chauf had net flink hard gereden om een vrachtwagen in te halen en toen hij er net weer voor ging rijden, trapte hij ineens bovenop zijn rem omdat er op dat punt iemand uit moest (in de middle of nowhere, maar dat terzijde). Nou gaat het stoppen sowieso altijd erg abrupt, maar de vrachtwagen achter ons had ook aardig moeite om deze actie te volgen! De oudere passagier riep vervolgens door het busje: hey driver! You are driving stupid! En iedereen beaamde dit (denken we) in het Teso's ! Het was een chaotisch kippenhok terwijl de passagier nog even vrolijk verder ging hoe stom het wel niet was en wat de chauf eigenlijk had moeten doen (waarin hij aardig gelijk had overigens). De chauf zat al een tijdje om te kijken en met een boos gezicht het verhaal aan te horen en zei, toen de man klaar was met zijn relaas, "thank you" (lichtelijk sarcastisch). Het was heel even stil, maar de passagier moest nog even wat laatste frustratie kwijt en zei terug "you are still stupid" ! We hadden het geprobeerd, en helaas was het toen precies even stil, zodat het nogal opviel toen wij onze lach op dat moment echt niet meer in konden houden! Maar ze vinden ons "Muzungu's" (= witte) toch al raar dus dat maakte gelukkig niet uit :) !

Zondag 11u kwam Rabson ons halen. Hij woont ook in een van de huizen van het ZH samen met zijn broertjes en zusjes. We waren uitgenodigd om samen met hem en zijn vrouw "Gift" te eten. We kregen een bord vol met een gigantische berg van rijst, spaghetti, groente en een stuk kip! Na 45min leek het nog steeds alsof we amper wat hadden gegeten en zelfs Gift zat tegen heug en meug door te eten. Toen Rabson even weg was moest ze er ook om lachen en gaf ze gelukkig aan dat ook zij niet meer kon! Rabson wilde graag dat we niet te weinig hadden. Het zou niet goed zijn als we ons bord leeg zouden eten want dan hadden we misschien niet genoeg. Dus we mochten ophouden met eten :)

Maandag heb ik met Rabson wat ideeen besproken om de kwaliteit / efficientie nog iets te verbeteren. Hij is zelf net afgestudeerd en is erg blij dat hij even een collega heeft. Soms onderschat hij zichzelf flink omdat hij denkt dat wij als blanken het allemaal beter doen en weten. Echter is zijn niveau al aardig hoog en verschilt het niet veel met NL. Hij is gemotiveerd en heeft goede ideeen. Ik gaf aan of het niet handiger was om pt een tijdstip te geven waarop ze moeten komen ipv alleen een dag, zodat zij niet allemaal tegelijk om 8.30 op het bankje buiten zitten te wachten en de laatste pas na een paar uur geholpen wordt. Dat vond hij eigenlijk wel een goed idee, alleen wist hij niet of dit wel zou werken ivm de Oegandese cultuur! Mensen zien het zelf ook niet als probleem, ze hangen en zitten overal en werken hier eigenlijk weinig met tijden. Soms zo bizar om te ervaren!! In de winkel kom je soms binnen en ligt de eigenaar of cassiere gewoon op de grond te slapen! Ze staan even op als er een klant is en gaan vervolgens weer verder met hun tukkie. Dit zijn ook hilarische taferelen om te zien bij de markt...dan loop je langs een kraam waar fruit of groente ligt en denk je wat ligt daar nou naast die tomaten? Het begint met een vrolijk kleurtje stof en als je verder loopt blijkt oma er gewoon te liggen!!..en vervolgens ligt er bv weer een berg avocado's! Of je ziet ineens 2 voeten tussen het fruit en als je opkijkt staat iemand boven op de kraam met een emmertje sop de rest van de "tafel" schoon te schrobben. Supergeinig om te zien. Misschien niet eens zo'n slecht idee als je toch lang moet wachten en hier is het normaal. De werkdagen zijn voor velen ook lang en vaak ook 7 dgn p/w. Of het nou slechter of beter is?? Het is dan misschien een stuk minder efficient, maar wel weer een stuk relaxter werken. We zitten soms wel eens weg te dromen als we langs de een na de andere "kraal" met hutjes van een bepaalde tribe voorbij rijden, waar kinderen lekker aan het rondspelen zijn midden in de natuur en je een jongetje zwaaiend in een mangoboom ziet zitten. Dat ziet er zo fijn en mooi uit! Maar bij wat meer noodsituaties, zou wat meer haast de kosten flink drukken en de kwaliteit verbeteren. Soms duurt het door dit culturele aspect, in combinatie met vermindere informatie / kennis (!), dus ook langer eer iemand geld heeft of de tijd neemt om zichzelf of zijn kinderen medisch te laten behandelen en hadden dingen voorkomen kunnen worden en waren de uiteindelijke kosten veel lager geweest. Niet zelden moet iemand bv gewoon een amputatie of andere operatie doorstaan door dit aspect.
Er is voor beide werelden wel wat te zeggen.
Maargoed om terug te komen op de fysio-department, we hadden het over instellingen in NL zoals het Zonnehuis met een revalidatie afdeling en Rabson zou binnenkort met de MD gaan praten om te kijken of hij een kleinschalig revalidatiecentrum op kan zetten, omdat sommige pt na OK wel naar huis gaan maar nog niet kunnen lopen en niet de kennis hebben om dit zelf op te lossen. Ze vertrekken op een boda boda waarbij de chauffeur de benen van de pt met 1 hand vasthoudt :) !! Bij de fysio is er een gedeelte waar nu niks mee wordt gedaan om ca. 6 bedden kwijt te kunnen, zodat Rabson ze misschien minimaal een week kan behandelen en ze info kan geven om weer zelfstandig te kunnen functioneren en werken. Leuk om met hem samen te werken op deze manier.

Dinsdagochtend hebben we afscheid genomen van Hanneke,Ouke&Anne, want die gingen voor 2 maanden weer even terug naar NL. Grace was nu naast haar baan in het guesthouse, de "big boss" in de bakery, maar zei lachend "no, just a little boss ;-)". Ze is een grappige hardwerkende vrouw en heeft het gaaftse kleine kippie in de neighbourhood want hij heeft een slecht oogje maar is een slimmerik en kont als enige binnen en eet dan al de insecten op + SPINNEN !!!! Hij mag dus elke dag even een rondje in onze kamer doen, wat hij nu al weet :)

Woensdag heb ik na onze ronde en een aantal behandelingen op de surgic ward, een tijd met Rapson zitten kletsen bij de fysio-department, omdat er door het regenseizoen poliklinisch totaal geen pt op kwamen draven! Om 13.00 's middags Afrikaanse tijd (dus 14.30) hadden Anne en ik met Paul de social worker afgesproken om naar een traditional healer gaan. Het was een lange tocht op de boda boda dwars door het Oegandese landschap. Bizar mooi en door het regenseizoen was alles erg groen. Overal tussen de mangobomen, plantages en gewassen, zag je een ronde kraal met een aantal kleine lemen hutjes staan met rieten daken waar 1 grote fam woont met hun vee. Paul maakte mooi gebruik van de situatie dat hij een fysio bij zich had. Hij is zelf zo dankbaar dat hij vroeger als kind is geholpen en de kans heeft gekregen een goede baan te krijgen, waardoor hij kon trouwen en ook 4 kinderen heeft gekregen, dat hij er overal op uitgaat om andere kinderen (en volwassenen) te helpen. Dus dwars door dat mooie landschap ging we naar verschillende kralen, waar hij wist dat er nog een kindje was die een verlamming had of fysio nodig had. Na een stuk of 5 kindjes overal en nergens te hebben behandeld onder de plaatselijke boom of op een kleedje met de hele fam er om heen, kwamen we eindelijk aan bij de Traditional healer/medicijnvrouw. De vrouw was de grandma van de familie en wist alles van kruiden en hun werking. Van veel kruiden was het zeer aannemelijk dat ze een bepaalde helende werking hadden, alleen soms hadden we toch echt het idee dat ze gewoon een bosuitje (=antigif slangenbeet) of een prei in haar handen had. Ze wist van elk natuurlijk product te vertellen waar het voor was, met als klapper op de vuurpijl het kruid dat je als vrouw op je kon wrijven voor liefde&geluk! Nou daar hebben we dus even een paar stekkies van meegenomen ;-) ! Helaas had ze niks tegen muggenbeten, want dat was nu onmogelijk om te pakken te krijgen omdat het uit het moeras kwam waar de muggen met z'n allen vandaan komen en dat was door het regenseizoen onder water gelopen...jammer! Omdat we standaard om 3.30 door een van de hanen van het guesthouse worden wakker gekraaid, wilden we ook wel het "valium"plantje meenemen maar uiteindelijk wisten onderweg terug al niet meer of we nu 5 of 15 zaadjes moesten opeten...we zouden maar even beginnen met 5 :)
Haar pt kwamen van heine en ver, zelfs uit Kenia! Wat bijzonder aan deze vrouw was, was dat ze ondanks haar status, veel pt na het geven van een natuurlijk middel wel doorverwees naar Kumi Hospital! Dit is bij de meeste traditional healers zeker niet het geval. Het was de reden waarom Paul haar erg speciaal vond. Bij het afscheid moesten we onze namen in een boek schrijven en zagen we al onze voorgangers staan. Er stond 1 Canadese student in en verder een stuk of 20 NL studenten geneeskunde die hier voor ons waren. De terugweg ging ook via een vindingrijke omweg. Elke keer stopten we ineens en zei Paul "oja, daar is ook nog een kindje die hulp nodig heeft" , dus hupsakee weer van die boda boda af om een baby of ouder kindje te helpen waarbij Anne ik en het kindje soms ietwat ongemakkelijke op de foto gingen wat Paul graag wilde, en dan reden we weer door de wildernis naar de volgende plek om te behandelen. Onwijs interessant en superfijn dat Anne en ik konden helpen, ondat het hier om mensen ging die echt totaal geen geld hadden, niet eens om naar het ZH te komen. De laatste 14 jarige jongen was half verlamd aan zijn been en zou aardig vergroeien als hij geen hulp zou krijgen. Ook hij was weer het zoveelste slachtoffer van een verkeerd gezette malaria injectie. Elke week zie ik wel een aantal kinderen die een gehele of halve verlamming hebben aan 1 been doordat de n. Ischiadicus is beschadigd door verkeerd prikken of omdat het een soort van weggebrand is omdat ze de medicatie niet via IV geven en niet verdunnen! Als kind ben je dan niet veel meer waard. Vooral als meisje ben je niks meer waard in hun ogen omdat de kans op een huwelijk vrijwel verdwenen is en scheelt dat weer een koe of ander stuk vee. Het is echt TE bizar om te horen, maar ik ben bloedserieus hier! Zeer pijnlijk om te zien. En gelukkig konden we in ieder geval een aantal kinderen toch helpen en bewoners advies geven.
Die laatste jongen die we hielpen had tevens geen krukken en probeerde hij zich voort te bewegen dmv een korte bezemsteel. Die probeerde hij voor hem in het midden te zetten om vervolgens heel onmogelijk een stap naar voren te zetten. Wanneer hij hem aan de zijkant zette gleed de stok weg op de zandgrond. Er werd aardig wat afgelachen om de jongen en de ouders waren ook redelijk ruw in de omgang. Paul vertaalde de oefeningen en adviezen. Tevens hebben we de ouders en de kennissen erom heen zo goed mogelijk geprobeerd in te lichten over de situatie van de jongen. Paul zet zich ook erg in om de zieke mensen als gelijkwaardig te behandelen, dus de boodschap was wel duidelijk. De dag erna hebben we van gedoneerd geld door onze vrienden + fam krukken gekocht voor hem en is Paul dit af gaan geven, de jongen kon nu weer goed lopen en meedoen met vanalles. Super fijn! :)
Vlak voor we thuis waren zijn we nog even gestopt bij een klein lokaal marktje waar iemand in een mangoboom hing. Paul regelde dat hij een aantal rijpe mango's naar beneden gooide en deze hebben we ter plekke opgegeten.
' s Avonds hadden we 3 medische studenten, die hier 4 wkn stage lopen vanuit Kampala, uitgenodigd om mee te eten. Verder was Joseph, de orthopedisch chirurg, er weer. Hij helpt Kumi Hospital afwisselend met een andere collega elke donderdag. Joseph is een van de 30 orthopedisch chirurgen in heel Oeganda. Het is echt een ontzettend zachtaardige lieve man, die helemaal weg was van de jaren 80 muziek, die we op de achtergrond hadden aanstaan. Hij heeft vervolgens tientallen uren jaren 80 muziek op zijn computer gezet en Janneke vertelde dat hij dit de volgende dag tijdens het opereren de hele dag heeft afgedraaid haha! Het was een erg gezellige avond en een van de studenten, die dental surgeon wilde worden, was compleet verrast en enorm onder de indruk dat hij zomaar voor het eerst in zijn leven, zoals hij zelf letterlijk zei met een enorme glimlach op zijn gezicht die de hele avond niet meer weg te poetsen was, "fysiek" een orthopedisch chirurg ontmoette en ook nog dinner met hem had! De volgende dag kon hij ook nog in dezelfde OK staan als Joseph, dus die heeft de hele nacht niet meer kunnen slapen van enthousiasme! :)
Donderdag zat ik te leren buiten en Anne was de hele dag in Theater (waar de operatiekamers zijn). Helaas gingen er weer een aantal OK's niet door omdat mensen of geen geld hadden of omdat de anesthesist geen zin had/ moe was en daardoor niet op kwam dagen. Ik zag ondertussen geheel onverwacht een nieuwe NL gast aankomen. Janneke is vpk en heeft al heel wat jaren werkervaring in Oeganda. Ze blijft de komende maand in Kumi dus dat is gezellig.

Vrijdag hadden we een weekendje Sipi Falls gepland. We hadden op aanraden van de andere NL studenten een goede deal kunnen maken met een veilige taxi chauf en hadden een eenvoudige en goedkope cabin met een werelduitzicht kunnen boeken in Crow's nest in Sipi.
Er zijn daar naast de watervallen veel koffieplantages en hebben bij aankomst de widow&orphan coffeetour gedaan. Mooi project die de weduwen en wezen zelf verzorgen en hen steunt in het dagelijks leven en educatie. Een grappige vriendelijk vrouw gaf ons info over hoe de koffie groeit, wanneer je het plukt en dat je vervolgens 3 verschillende laagjes van de boon moet halen voor je er koffie van kan maken. Het regende pijpestelen op dat moment dus we hebben uiteindelijk samen in een overdekte activiteiten ruimte samen koffie zitten te drinken met een koekje ! De kinderen waren net terug van school en stonden overal te kijken en te lachen. Toen ze het videocameraatje van Anne zagen en zichzelf terugzagen, gingen ze echt los en begonnen op de meest grappige manieren te dansen om vervolgens hard om zichzelf te lachen als ze het terugzagen.
Na de tour hebben we van het uitzicht op de Sipifalls genoten met door het hostel zelfgemaakte tortillachips en salsadip. 's Avonds hebben we spaghetti kunnen eten. Dat bleek een goede keuze te zijn, want zaterdag gingen we een wandeling maken naar de watervallen. We liepen op 1700m hoogte kris kras door de bananen- en koffieplantages van de mensen met onze gids. Tevens liepen er 2 kinderen mee (11 en 14jr) want die wilde graag wat verdienen door ons te begeleiden op gladde of moeilijke stukken. Echter zag Anne op een onoplettend momentje van de jochies, toch nog de kans om op een steil en drassig stukje lekker nog even naar beneden te glijden op haar licht gekleurde broek :) gelukkig geen pijn dus moest ze er zelf (en wij ook wel ;-) ) hard om lachen. Anne en ik bleven ons verbazen over hoe snel en zonder enige moeite onze gids dit deed op zijn gladde kaplaarsjes en de jongens gewoon op hun blote voeten. Het 11 jarige jongetje was goed op conditie en had dit duidelijk vaker gedaan. Als ik een foto had staan maken, pakte hij mijn hand en sleurde me of ik nou wilde of niet met een tempo van een gemiddelde olympische sprinter terug naar Anne , die op dezelfde manier aan het 14jarige jongentje hing! :)
Na 1 1/2 uur door het woud en de plantages te hebben gelopen en we de grotten en watervallen hadden gezien, waren we aan het eindpunt van deze activity zei de gids. De jongens gingen weer terug en onze gids (aardige man van weinig woorden overigens) vroeg of wij ook terug wilden of tijd hadden voor nog wat activiteiten. Hij gaf aan dat het ongeveer even lang was als het stuk wat we al hadden gelopen.....
Wij wilden graag nog meer van de omgeving zien en vonden het goed. Zigzaggend door het land en achtertuinen van de bewoners en staand in een grot onder 1 van de watervallen, zijn we tot bovenop de top van de berg gelopen. Daar hebben we veilig voor het randje van de hoogstliggende waterval bij het kleine meertje even gepicknickt. Boven leek het even alsof we in de Alpen waren met de bekende koeien overalen het uutzicht was prachtig. We konden zelfs in de verte helemaal beneden Kumi zien liggen met de meren er omheen. Gelukkig hadden we 's ochtends pancakes gegeten en daar nog een deel van meegenomen en op het laatste moment nog 3 kleine zakjes chips in onze tas gestopt, want de tocht was toch iets langer en na 6uur (!) haha, licht uitgedroogd, compleet verknetterd en wat glijpartijen van Anne's kant, waren eindelijk terug in ons hutje. Gave tocht en je loopt dwars door de cultuur van hoe de mensen hier leven! Enorm de moeite waard!
Ons welkomstgeschenk bij het hutje was nog groter, want het bleek dat we een WARME douche hadden (ingenieus verwarmd door een open vuurtje onder de watertank!). Sinds we in Oeganda zijn aangekomen hebben we dit niet meer gehad en ondanks dat The Iceman zegt dat je daar aan went, moeten we elke ochtend steeds meer moed verzamelen om onder die koude douche te springen en hebben we toch goed van dit warme water genoten!! :)

Zondag stond ik 's ochtends weer lekker onder de douche, welke ook uitzicht had op de waterval, lekker met mijn haar ingesopt en ondervond ik de consequenties van het iets te lang genieten van de warme douche de dag ervoor...watertank leeg haha. Dus met nog aardig wat sop in mijn haar besloot ik me af te drogen en zou ik de rest er wel uitspoelen als we in het guesthouse waren. Om 10.00 zijn we weer opgepikt door de taxichauf en afgezet in Mbale, om nog even wat dingen te kopen omdat je dit niet in Kumi hebt. Tevens hebben we ons de kans niet laten ontnemen om gelijk een lekker bakkie koffie en een heerlijke lunch te nemen in Endiro. Om 14.00 kwam de taxichauf die in Mbale woont ons weer oppikken om de weg naar Kumi te vervolgen.
Aangekomen in het guesthouse bleek Kumi zonder water te zitten, omdat de pomp van het meer weer kapot was. Gelukkig hebben we nog een grote regenwatertank, dus konden we met emmertjes aan de slag als we ons moesten wassen of naar het toilet moesten.

Maandag zaten we alle drie weer braaf in de Hall of Hope en hoorden we daar dat het ZH (die zelfs ook nog moeilijk aan water kon komen om te scrubben voor OK) eindelijk 2 nieuwe motors geschonken had gekregen, welke dinsdag geinstalleerd worden! Dus ergens deze week weer water! :)

Het was een drukke dag voor mij. Anne was vandaag lekker wat eerder klaar dus die heeft in de tuin nog wat kunnen leren. De ward was het weekend helemaal gevuld en tijdens de ronde hebben we weer bizarre dingen gezien, waaronder een bijtincident waarbij de vrouw door haar man zo erg was gebeten en zo'n grote hap had genomen dat je een stukje onderkaak kon zien !!! Huiselijk geweld komt hier echt enorm vaak voor en het gaat dan meestal om echt heftige dingen waarbij iemand enorm gewond raakt. Vorige week was er een vrouw die door haar broer met een groot mes in haar hoofd was gestoken door haar schedel heen met beschadiging aan de hersenen!!
Ongelooflijk. Ook bij deze vrouw met de hap uit haar gezicht hebben Anne en ik wel 3x overnieuw gevraagd of we wel goed hadden begrepen dat de man dit eruit had gebeten...!
Later bij de FT waren er nog 2 kindjes die we op de outreach hadden behandeld. Kumi Hospital is een van de weinige ZH waarbij ze wekelijks op outreach gaan met professionals om gratis consults+behandeling+ advies te geven. Dit wordt via de community+bv kerk verteld zodat alle mensen in de huisjes in de omgeving kunnen komen. De 2 meisjes die nu waren gekomen hadden we daar ook gezien en gevraagd een aantal keer lans te komen als dit mogelijk was. Van 1 vd meisjes was de moeder weggelopen en werd ze opgevoed door haar vader en de oma. Bij het andere meisje wilde de vader een pilletje voor de verlamming van het meisje. Het meisje was op deze manier natuurlijk weinig waard. De zuster/vertaalster, die er op dat moment was, gaf bij de vader aan dat dit door hard oefenen met het kindje iets beter zou gaan maar dat er geen pil was dat het probleem gelijk zou oplossen. Soms begrijpen mensen dat hier nog niet door educatiegebrek. Ze blijven dan gefocust op het feit dat ze medicatie moeten krijgen en dat ze daarom naar het ZH zijn gekomen. Heel soms is het gewoon niet uit te leggen en schrijven artsen in een enkel geval een paracetamol uit of iets dergelijks om geen verdere problemen te krijgen. De zuster gaf in dit geval tevens aan dat hij moest denken aan stoppen met het nemen van kinderen. De vrouw was er ook bij en in verwachting van het 9e kindje. Zij had duidelijk niks te vertellen en hij ontkende dat ze zwanger was, maar dat zijn vrouw gewoon niet genoeg haar best had gedaan om weer slank te worden na de laatste geboorte...??!!
Tevens gaf hij aan dat het bij koeien net zo werkte en die werden ook gefokt om voor het volgende vee/voedsel/geld te zorgen. Hij wilde minstens 20 kinderen (het liefst meisjes, want die leveren geld via een bruidsschat op)!!!! Ik sloeg steil achterover. De mensen die hier middelbare school hebben gehad op z'n minst begrijpen dit soort dingen wel, maar de man leefde duidelijk nog in de middeleeuwen. Tevens dronk hij veel en de zuster ging (op een goede en duidelijk manier) even helemaal los op de man!
Na de behandeling was het 3uur en hadden we sinds 8.00 nog geen pauze gehad, maar waren we wel klaar voor de dag. Ik ging lekker naar huis en "lunchen" en drinken. Het was een superwarme dag, dus best jammer als je geen water hebt haha en er waren enorm veel muggen, dus we zijn snel in onze klamboetent gekropen.